نویسنده: آرش سلطانعلی
مفهوم کیوریتوریال در برپایی یک نمایشگاه به تعامل گسترده و همه جانبه در سطوح مختلفی مانند هماهنگی بین آثار به نمایش درآمده، شرایط برگزاری، و ایجاد بستری برای مشارکت مخاطبان احتیاج دارد. در این نوشتار سعی شده است تا تعامل بین رویدادهای هنری و نحوه ارتباطشان با مخاطب، در مدیوم هایی مشابه پرفورمنس و معماری بررسی شود. زیرا این دو به علت برخورداری از وجوه کنشی و رخدادی به خوبی این موضوع را نشان میدهند.
در یک پرفورمنس نه تنها ارتباط بالایی در بین اجراکنندگان از لحاظ حرکات بدنی و مفهومی وجود دارد بلکه بینندگان صحنه نیز به واسطه واکنشهای خود در این جریان دخیل اند. این اجرا مانند یک دیالوگ تجسم یافته در فضا است که باعث ایجاد پرسشهای ذهنی در مورد ساختارهای بنیادین یک گفتوگو میشود زیرا همواره به عنوان یک رابطه دوسویه نیاز به نوعی از «حضور» دارد. دستکم دعوتی به حضور داشتن در آن لحظه… این مفهوم پیوند تنگاتنگی با معنای «پذیرش» دارد و خواست ناظران در میزان اثرگذاری آن مهم و یک تصمیم فعالانه برای تجربه ای دوطرفه است.
درک اینکه چه چیزهایی در این فرایند ما را به عنوان انسان به هم مرتبط میکند بسیار تعیین کننده به نظر میآید. از فاکتورهای اولیه ای همچون فضا، زمان، صدا، حضور فیزیکی و واکنشهای بدنی تا نوع بودن و نسبتمان با محیطی که ما را در بر گرفته، در این مساله موثر است. داشتن شهود نیز به معنی درک پیچیدگی های جهان در ساختار کوچکتری نظیر پرفورمنس باعث فهم کلیت آن و وحدت نهفته در دل رویدادهای به ظاهر متناقض میشود.
مقوله معماری و مناسبات فضا و مکان نیز به وسیله عوامل متنوعی باعث ایجاد تعامل میشوند. بافتار فضایی یک گالری زمینه رویارویی یک نمایش چیدمانی و یا مفهومی با عناصر درونی خود و به تبع آن با مخاطبانش را فراهم میکند. توالی های محیطی، رویکردها، آستانه های فضایی، انقباض یا گسترش وضعی، جو کلی و انتقال معنایی از داخل به خارج یک مکان و بالعکس- جملگی بخشی از ایجاد تجربه یک نمایشگاه هستند.
این نوع نگاه باعث خلق یک بستر باز برای مواجهه فیزیکی و ذهنی -و ورود به یک گفتمان- در مقابل بازنمایی صرف و یک طرفه میشود. به عنوان مثال هنگامی که در یک چیدمان مفهومی عناصر یک سازه معماری با روشی متفاوت ورود نور را به درون فضا تغییر میدهند، علاوه بر اضافه کردن روایتی نو به آن در حالات و کنش افراد نسبت به محیط اطرافشان نیز تاثیر میگذارند. در حقیقت میتوان گفت تجربه یک رویداد هنری بسیار بیشتر از یک بازدید محض نمایشگاهی است، بلکه به مثابه نوعی فعل اجتماعی میباشد که در آن تماشاگر فقط با یک «ایده» روبرو نیست، بلکه با یک ایده در یک «فضا» و همراه با «دیگران» مواجه است که به واسطه المان های حاضر در آن، به طور مداوم در حال تغییر میباشد.
آرش سلطانعلی